PAMUKOVA

SAKARYA İLİ PAMUKOVA İLÇESİ
PAMUKOVA İLÇE TANITIM

PAMUKOVA RESİMLER
PAMUKOVA FOTOĞRAFLAR
PAMUKOVA MANZARALAR
PAMUKOVA GÖRÜNTÜLER
PAMUKOVA KÜLTÜR
PAMUKOVA ÖRF
PAMUKOVA EĞİTİM
PAMUKOVA SAĞLIK
PAMUKOVA VİDEO
PAMUKOVA TARIM
PAMUKOVA HAYVANCILIK
PAMUKOVA EMLAK
PAMUKOVA PİKNİK
PAMUKOVA
SAKARYA PAMUKOVA

Pamukova, Sakarya iline bağlı ilçedir.

Marmara Bölgesi'nin doğusunda, Sakarya ilinin güneyinde yer alır. Doğusunda Geyve, batısında Kocaeli, kuzeyinde Sapanca ve Merkez ilçe Adapazarı, güneyinde ise Bilecik iline bağlı Osmaneli ve Gölpazarı ilçeleri vardır.

İlçe merkezi; kendi adıyla anılan ovada kuzeyi ve güneyi yüksek tepelerle çevrilidir. Pamukova, doğuda Geyve ilçesi, kuzeyde Sapanca ve Kocaeli-İzmit ilçeleri, batıda Bursa-İznik ilçesi, güneyde ise Bilecik-Osmaneli ilçesi ile çevrilidir. 2007 yılı sayımına göre ilçenin toplam nüfusu 25.767 kişi olup, 10.586’sı (% 41,1’i) köylerde, 15.181’i (% 58,9’u) ilçe merkezinde yaşamaktadır.

1313 yılında da Akhisar (Pamukova), Geyve ve Göynük tekfurluklarını fethederek Osmanlı topraklarına katmışlardır. Osmanlı Devletinin kuruluşunun hemen sonrasında Türklerin egemenliğine geçen

 “Akhisar” (Pamukova), bu tarihten günümüze kadar işgal görmemiş, sürekli Türklerin elinde kalmıştır.

Pamukova’nın ilk adı “Kasaba-i Atik”dir. Kasaba-i Atik halkı yerlilerinin, ilçe merkezine hangi tarihte ve niçin taşındıkları kesin olarak bilinmemektedir. Ancak ilk taşındıkları yerin Elperek Mahallesi olduğu, taşındıkları bu yere “Yeni Köy” ismini verdikleri kesindir. Elperek Camii civarına taşınan insanlar camii inşaatı için kestikleri kerpiçleri sıraya dizilip elden ele taşıyarak (elbirlik) camii inşaat alanına getirerek camii inşa etmişlerdir.

 Kasabanın büyüyerek gelişmesi sonucunda yerleşim merkezinin adı “Akhisar” olarak değişmiştir. Yeni köy adının Akhisar oluşundan sonra Elbirliğin Arapça da, elperek manasına gelmesinden ve Elperek Camii’ne “elbirlik” kerpiç taşınması hadisesinden dolayı, camii çevresindeki mahalleye Elperek Mahallesi adı verilmiştir. 1863 yılından itibaren tutulmaya başlayan tapu kayıtlarına göre; Akhisar (Pamukova), Kocaeli (İzmit) İline bağlı bir ilçe (kaza) iken, 1874 yılında Geyve ilçesine bağlı bucak/nahiye haline gelmiştir.

Akhisar (Pamukova) Cumhuriyet döneminde de Geyve İlçesi’ne bağlı bucak merkezi olarak kalmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla belediye kanunlarının çıkarılarak yürürlüğe girmesi sonucunda; nüfusun az oluşu nedeniyle 1926 yılında belediye teşkilatı kaldırılmıştır. “Akhisar” adı 1937 yılında çıkarılan özel bir kanunla isminin başka beldelerle karışması nedeniyle, bölgede bol miktarda pamuk yetiştirilmesinden ilham alınarak “Pamukova” olarak yeni isimleri ile değiştirilmiştir. 1946 yılında belediye olmuştur. Pamukova, 22 Haziran 1987 tarihinde 3392 Sayılı kanunla İlçe olur. İlçeye merkezine bağlı 3 mahallesi ve 30 köyü bulunmaktadır.

Pamukova ovasını boydan boya geçen Sakarya nehri doğal halini muhafaza eden ormanları, Bizanslılardan ve Osmanlılardan kalan Tarihi eserler ve kalıntıları, özellikle gelenek, göreneklerin halen yaşatıldığı yayla köyleri önemli kültür ve tabiat varlıkları sayılabilir. Bunlardan başlıcaları: Akçakaya Köyü Arkeolojik Sit Alanı [Pamukova], Hayrettin Köyü-Menete Mevkii Arkeolojik Sit Alanı [Pamukova], Belediye Binası [Pamukova-Merkez], 12 adet Konut [Pamukova-Merkez], 3 adet Konut+Böceklik [Pamukova-Merkez], 2 adet Böceklik [Pamukova-Merkez], Paşalar Köyü Camii [Pamukova], Elperek Camii [Pamukova-Merkez], Kemaliye Köyü Camii [Pamukova], Karaca Ahmet Sultan Türbesi [Pamukova-Paşalar Köyü], ayrıca “Kemaliye- İznik Su Yolları”, “Sakarya Nehri Kıyı Şeridi”, “Ercova Yaylası”, “Patlak Su Kaynağı”, “İnönü Yaylası”, “Öküz Yatağı Yaylası” ve “Kaymakam Suyu”dur.

PAMUKOVA İLÇE TARİH

Tarih ve Pamukova : Bugünkü Pamukova halkının ilk insanları; Orta Asya'nın Navarein bölgesinden göç eden Türk boylarından tüm yurda yayılan Kınık ve Kayı soyundandır. Türk boylarından olan ilk Türkmenlerin de II. yy sonlarında çevremize geldikleri bilinmektedir. Selçuklular’ın yöreye hakim olmasından önceki tarihi durumu incelendiğinde, Pamukova’ da çok çeşitli uygarlıkların yaşamış olduğu görülür.

1-İlk çağlarda Hitit ve Bitinyalılar.

2-MÖ VI. yy. da merkezi Passinüş (Afyonkarahisar) olan Frigyalılar.

3-Çok kısa zaman ilk çağ içinde Megaralılar.

4-Traklar (Tretler) MÖ VI. yy.

5-Persler (İranlılar) MÖ.IV. yy.

6- MÖ IV. yy da Mekedonyalılar.

7- MÖ III. yy da Selevkoslar.

8-MÖ. I. yy. da Romalılar.

9-MS. 395 Yılında Roma İmparatorluğunun bölünüşü ile Doğu Romalılar.

10-Emevi halifesi Abdul Malik in İstanbul'u fethe teşebbüsü ile MS 705-750 Yılları arasında Emeviler.

11-MS. 750 Yılında Emeviler in çekilmesi ile tekrar Bizanslılar.

12-Anadolu Selçuklularının Anadolu’yu fethinden sonra, Osmanlı Devletinin kuruluşuna kadar Selçuklular hakim olmuşlardır.

1071 Yılında Malazgirt meydan savaşından sonra, Anadolu'yu yurt edinen Türkler, Selçuklu devletinin temellerini atmıştır. 1072 Yılında Artuk bey çevrede yerleşmiş olan Bizans’lıları yenmiş, 1091 Yılında da bölgeye Selçuklu Türklerinin tam olarak hakim olmasıyla Akhisar (Pamukova) civarında bir kısım köyler kurulmuştur. Ancak Moğol istilası ile Selçuklu devleti çeşitli beyliklere bölünerek parçalanmıştır. Pamukova 'nın kurulu olduğu yerleşim alanı beylikler devrinde bir müddet Karesi ve Germiyan Oğulları beyliğine bağlı kalmış, beyliklerin zayıflaması neticesinde de çevreye tekrar Bizanslılar hakim olmuşlardır. (1097)

Selçuklu Devletinin parçalanmasından 50 Yıl sonra merkezi bugünkü Bilecik vilayetinin Söğüt İlçesi civarında kurulan Osmanlı Beyliği, bir kısım beylikleri kendi himayesi ve egemenliği altına alarak genişlemiş, 1299 Yılında Osman Gazi önderliğinde Osmanlı Devleti kurulmuştur.

Osmanlı akıncıları 1299 Yılında Bilecik Tekfurluğunu, ve Yarhisar kaleleri fethedilmiş, 1305 Yılında Lefke (Osmaneli) Tekfurluğunu, 1313 Yılında da Akhisar (Pamukova), Geyve ve Göynük Tekfurluklarını fethederek Osmanlı topraklarına katmışlardır.

Osman Bey ve Osmanlı akıncıları Beğce Tekfurluğunu fethettikten sonra Akhisar üzerine yürümüş, Aksaray (Akhisar) Tekfuru askerleri ile Osmanlı askerleri Şıhvarmaz (Şeyhvarmaz) ve Bacı Köylerinin güneyinde karşılaşarak savaşmış, yenilerek yok olacağından korkan Tekfur; askerleri ile kaçarak Karaceyş (Paşalar) hisarına gizlenmişlerdir. Tekfurun Karaceyş kalesine gizlendiğini bilen Osman Bey kışı Bilecik’te geçirmiştir. Baharda oğlu Orhan Bey, Konuralp ve Akçakoca'yı göndererek, Akhisar ve yöre halkını rahatsız ettiğini bildiği, tekfur ve askerlerinin yaşadığı Karaceyş kalesini fethetmelerini istemiştir. Karaceyş kalesini fethetmek için Akhisar'a gelen Orhan Beyin kurnaz bir planı ile, kaleye bir bölük saldırırken diğer bir bölük yanda ve kale kapısı cephesinde mevziiye girmiştir. Kaleye hücum eden Osmanlı birliği yenilmiş intibaını vererek kaçmaya başlamıştır. Kaçışın gerçek olduğunu sanan Tekfur ve askerleri kaçan birliği kovalarken, gizlenmiş olan diğer bölük kaleyi eline geçirmiştir. Arazide gizlenmiş olan diğer bölük ise kaçan bölükle birleşip tekfurun askerlerine hücum etmiş, Tekfur askerleri ile kaleye geri dönmek istediğinde kalenin Osmanlılarca fethedildiğini görerek teslim olmuştur. Karaceyş Tekfurunun teslim olduğunu öğrenen Tinse, (Rinse,Tirse, Kemaliye) Tekfuru’da teslim olmuştur.(1314)

Yörenin fethedilmesinden sonra Akhisar ve havalisinin Söğüt'ten idare edilmesinin güç olacağını anlayan Osman bey (1.Osmanlı padişahı) tarafından çevrenin merkezi durumunda olan Akhisar "Eminlik" yapılmıştır. Samsa Çavuş' da "Emin" olarak tayin edilmiştir. Eminliğin ne kadar devam ettiği kesin olarak bilinmemektedir. Eski Altıntaş mevkiindeki bulunan mezar taşları yazıtlarından anlaşıldığına göre Akhisar'ın Eminlik olduğu kesindir.

Yörenin Osmanlılarca fethinden ve Eminlik oluşundan sonra Söğüt civarında Yaşayan Balaban Türkmenlerinin sanatkar olanları Akhisar (Pamukova)'a çiftçi olanları da yeni kurdukları köylere yerleşmişlerdir. Hayvancılık yapanları ise İnönü, Kıranyurt, ve Erikli (Karacasu) gibi yaylalara giderek hayvancılık yapmaya başlamışlardır.

Tapu kayıtlarından da anlaşıldığına göre 18.yy da Akhisar ilk olarak kaza olmuştur. Akhisar halkının ileri gelenlerinin seçtikleri temsilciler İstanbul'a giderek Akhisar'ın kaza yapılması için müracaat etmişler; o zamanki hükümet aldığı kararı padişaha imzalatarak emirnameyi temsilcilere vermiştir. Akhisar'ın kaza oluşu davul ve zurnalarla kutlanmıştır.1862 Akhisar ı ziyaret eden Fransı Kontu A. D. Mouster İlçe Mülki Amirinin evinde misafir kalmıştır. Ancak Akhisar 1874 Yılında bugün nedenini bilemediğimiz sebeplerden dolayı tekrar nahiye yapılmış, kaza teşkilatı Tekrar Geyve'ye taşınmıştır. Cumhuriyetin kurulmasından sonrada bucak (nahiye) alarak teşkilatlanmış; Bir müddet de bucak teşkilatının kaldırılması ile kasaba olarak kalmıştır. Pamukova’nın ilk kaza olduğu yıllarda bugünkü Belediye binası hükümet konağı olarak yapılmıştır. Akhisar lı çocukların okuyabileceği Rüştiye de halkın hizmetine açılmıştır.

Pamukova’nın ilk yeri; bugünkü ilçe merkezinin üç kilometre batısında Oruçlu ve Üçevler köylerinin güneyinde, bugün tarla olarak kullanılan Altıntaş mevkii ve halk tarafından kasaba diye isimlendirilen yerdir. Pamukova’nın ilk adı Kasaba-i Atik’dir. Kasaba-i Atik halkı yerlilerinin, ilçe merkezine hangi tarihte ve niçin taşındıkları kesin olarak bilinmemektedir.Paşalar Köyünden Kambur Eyüp 'ün dedelerinden dinlediklerine göre bir defada kırk düğün olan Altıntaş'a yılanların musallat olması neticesinde halk korkarak Altıntaş'ı terk etmişler şeklindedir. Ancak ilk taşındıkları yerin Elperek Mahallesi olduğu, taşındıkları bu yere "Yeni Köy" ismini verdikleri kesindir. Elperek Camii avlusundaki mezar taşının üzerinde yazılı tarihten anlaşıldığına göre MS.1200 Yıllarında bu civar yerleşim merkezi olarak kullanılmıştır. 20 Ocak 1993 Tarihinde elektrik kontağı sonucu yanan bugün yerine yenisi yapılan Elperek Camii civarına taşınan insanlar camii inşaatı için kestikleri kerpiçleri sıraya dizilip elden ele taşıyarak (elbirlik) camii inşaat alanına getirerek camii inşa etmişlerdir. Kasabanın büyüyerek gelişmesi neticesinde yerleşim merkezinin adı Akhisar olarak değişmiştir. Yeni köy adının Akhisar oluşundan sonra Elbirliğin Arapça da, elperek manasına gelmesinden ve Elperek Camii'ne "elbirlik "kerpiç taşınması hadisesinden dolayı, camii çevresindeki mahalleye Elperek Mahallesi adı verilmiştir.

İstiklâl Savaşı ve Pamukova : Birinci dünya savaşında "İttifak Devletlerinin yenilmesi ile Osmanlı devleti de yenik sayılmıştır. Çanakkkale de Anafartalar’da Yemen'de büyük kahramanlıklar gösteren, destanlar yazdıran Osmanlı orduları terhis edilmiş, Osmanlı devleti toprakları "itilaf devletleri arasında pay edilmiştir. Güney doğu Fransız'lar, Akdeniz bölgesi İtalyanlar, Ege ve Marmara bölgesi de İngiliz'ler tarafından işgal edilmiştir. Yurdun dört yanının İşgali neticesinde halk silaha sarılmış, 19 Mayıs 1919 Tarihinde de Mustafa Kemal in Samsun'a çıkması ile İstiklal savaşı fiilen başlamıştır.

İstiklal savaşının başladığı günlerde İngilizlerin terk ettiği yerleri ve bölgemizin bir kısmını ve Ege'yi Yunan lılar istila etmiştir. Yunanlıları yöreden kovmak için silaha sarılan bölge insanlarının teşkil ettiği Müdafaa-i hukuk cemiyeti gibi Milis kuvvetlerinin kurulması ile Akhisar (Pamukova) ve çevresi de İstiklal savaşına katılmıştır.

İngiliz, Fransız ve İtalyan (İtilaf devletleri) 'ların müştereken meydana getirdiği orduları, İstanbul ve müteakiben İzmit il merkezlerini işgal etmişlerdir. İzmit mutasarrıflığının işgali neticesinde, valilik il idaresini savaş yıllarında ilçemiz olan Geyve'ye taşımıştır. İzmit'i işgal eden İtilaf devletleri orduları adım adım Geyve boğazına yaklaşmışlar, bunu duyan Geyve ve Pamukova halkı Ankara’dan görevli gelen Alifuat Paşa nın (Alifuat Cebesoy) kumandasında milis kuvvetlerini teşkil etmişlerdir. Bu milis kuvvetlerinden bir tabur kadarı Geyve boğazındaki demir köprü civarında karargah kurarak köprüyü savunmuştur. Askere alınmayan gençler ve ihtiyarlardan meydana gelen Bir kısım milis kuvvetleri de, Menekşe köyünden Merhum Muhammet Hoca (Mehmet Tuğcu) kuvvetleri ile birleşerek çevreyi savunmaya başlamışlardır.

Müstevli ordularının işgal ettiği İzmit, Büyükderbent, Karamürsel, Gölcük, İznik kasabası ve köylerinin insanları istila korkusu ile Pamukova ve köylerine sığınmışlardır. Çevremizdeki çeşitli yerlere sığınan bu insanlar, uzun süre misafirperver Pamukova ve Geyve halkı tarafından barındırılmışlardır.

Pamukova ve çevresini, Müdafaa-i hukuk cemiyeti çok iyi bir şekilde savunmuş, yöremize itilaf devletleri ordularının ve Yunan ordularının girmesini engellemişledir. Akhisar Müdafa-i hukuk cemiyetinin kurucuları ve cemiyetin üyeleri; kasaba eşrafından belediye reisi Müftü zade Rüştü Bey, tıp öğrencisi Kemal Özsan, Turgutlu Köyünden Ziya Bey, kasaba eşrafından Mahmutzade Mustafa Bey, Gökgöz Köyünden öğretmen Hüseyin Bey, lise öğrencisi Fazlı Dinçer, Paşalar Köyünden Aziz Gür Efendi ve Fevziye Köyünden Bakkal Mehmet Efendidir. Aynı günlerde Geyve İlçesinde de kaymakam Hazım Bey, karakol komutanı Esat Bey, Rıza Şahin Bey, Sefer Bey ve İlçe eşrafından hafız Fuat Çelebi ve kardeşi Burhanettin Çelebi müdafa-i hukuk cemiyetini kurarak bölge savunmasına büyük katkıda bulunmuşlardır.

Akhisar ve Geyve müdafaa-i hukuk cemiyetinin kurucusu ve milis kuvvetlerinin kumandanı, yöremizin savunmasında büyük katkı sahibi olan Alifuat Paşa buradaki görevinden alınıp, garp (batı) cephesinde görevlendirilince; yerine Halit Paşa tayin edilmiş, yöre savunması Halit Paşanın idaresi ve komutasında yapılmıştır. Halk tarafından "Deli Halit Paşa" diye bilinen yöremizin savunmasında çok büyük kahramanlıklar gösteren Halit Paşa; Necip Bey adlı bir teğmeni Mekece köprüsünü tahrip etmekle görevlendirip köprünün tahribini sağlayarak düşman kuvvetlerinin yöremize girmesini önlemiştir. Halit Paşa 1922 Yılında Mustafa Kemal (Atatürk) ve Mekece ye gelen gazetecilerle görüşerek yöre savunması hakkında bilgiler vermiştir. Atatürk de Halit Paşa ve Mekece li Halil İbrahim Ağa yı maddi ve manevi yardımlarından dolayı tebrik etmiştir. Akhisar Müdafaa-i Hukuk cemiyetine de aşağıdaki telgrafı çekerek teşekkür etmiştir.

Cumhuriyet ve Pamukova : Pamukova'ya Osmanlı imparatorluğunun kurucusu Osman bey tarafından verilen Akhisar adı Cumhuriyet döneminde de devam etmiş, ilçenin İzmit'e bağlı olduğu yıllarda Sakarya Akhisar'ı, Geyve Akhisar'ı gibi adlarla anılmış ve yazılmıştır. Manisa vilayetine bağlı bir Akhisar'ın daha bulunması Askeri yazışmalarda, o günlerin en iyi haberleşme vasıtası olan mektuplarda kargaşalara sebep olması neticesinde ovada bol ve kaliteli olarak yetiştirilen pamuk dan esinlenilerek Akhisar'ın adı 1937 Yılında çıkarılan özel bir kanunla Pamukova olarak değiştirilmiştir.1938-1939 lu yıllarda da çıkarılan özel kanunlarla Tesbene;(Fevziye), Evrenli; (Cihadiye), Dana; (Turgutlu), Tirse; (Kemaliye), köylerinin yabancı dillerden gelen adları yeni isimleri ile değiştirilmiştir.

Pamukova'nın ilk olarak hangi tarihte Belediye yapıldığı bilinememektedir. Ancak İstiklal savaşı günlerinde Belediye başkanının Müftü zade Rüştü bey olduğu beldede yaşayan yaşlı insanlar tarafından ifade edilmektedir. İstiklal savaşını takip eden yıllarda Cumhuriyetin ilanıyla belediye kanunlarının çıkarılarak yürürlüğe girmesi neticesinde; nüfusun az oluşu nedeniyle 1926 yılında belediye teşkilatı kaldırılmıştır.

1945 Yılında; Kasaba-i atik de ikamet eden İnegöl ve Gölpazarı göçebelerinden semercilik, Demircilik, sepetçilik, Kalaycılık gibi işler yapan göçebe ırkın Cedit mahallesindeki boş araziye yerleştirilmeleri ile Belediye kurulabilmesi için yeterli olan 2000 nüfusa ulaşılarak Pamukova Belediyesi kurulmuştur. 1946 Yılında yapılan mahalli seçimlerde Sami Karadayı ilk Belediye reisliğine seçilmiştir.

Pamukova da, nahiye olduğu 1874 Yılından 1951 Yılına kadar bir Nahiye müdürlüğü ve Jandarma Karakol komutanlığı vardır. 1952 Yılında Mahkeme teşkilatı, Hükümet Tabipliği, Nüfus memurluğu ve Tapu memurluğu teşkilatları kurulmuştur. Bu kuruluşlar 1963 Yılına kadar, bir kaza sonucu yanan Hükümet konağında çalışmışlardır. Ancak; 1968 Yılında, tüm nahiye teşkilatı kaldırılmış; Pamukova'nın asayişi bile ilçe merkezi olan Geyve deki ekipler tarafında idare edilmeye başlanmıştır.

25 Mart 1968 Tarihinde, Geyve kaymakamı halkın tertip ettiği bir toplantı için Pamukova'ya davet edilmiştir. Halkın huzursuz olduğunu belirten karakolun tekrar geriye getirilmesini isteyen 40-50 İmzalı bir dilekçe verilmiştir. Pamukova'nın E 25 Karayolu üzerinde oluşu asayişin bu yüzden zor olacağı anlatılmış, polis noktası veya Jandarma birliğinin teşkilatlandırılmasını istemiştir. Bu olayın sonucunda ise Pamukova'ya Jandarma teşkilatı tekrar kurulmuştur.

Uzun yıllar ilçe olmak için mücadele veren, bazen ilçe olan, bazen bilinemeyen nedenlerle ilçe teşkilatı feshedilen, Pamukova ilçe halkı 19 Haziran 1987 Tarih ve 3392 Sayılı kanunla emeline kavuşmuş, 7 Eylül 1987 Günü ilçe olmayı kuruluş şenlikleri olarak davul, zurna ve köçeklerle kutlanmıştır.

PAMUKOVA İLÇE COĞRAFYA

Pamukova ilçesinin coğrafi konumu:

Pamukova ilçesi yurdumuzun Marmara bölgesinde, il merkezi olan Adapazarı'na 40 Km uzaklıkta, E 25 Karayolu ile İstanbul-Eskişehir-Ankara Devlet Demir Yolu üzerinde, Samanlı dağlarının güney eteklerinde kurulmuştur. Pamukova ilçesinin yüzölçümü 432 Km2 dir. 40.24' 28" / 40.36' 33" kuzey paralelleri ile 29.55' 34" / 30.12' 42" doğu meridyenleri arasında yer alır.

İlçe merkezi kendi adıyla anılan ovada 79.1 rakımda kurulmuş kuzeyi ve güneyi yüksek tepelerle çevrilidir. Yeşil bir doğaya, yazın sıcak kışın ılık bir iklime sahip olan ilçe, Sakarya ilinin en şirin ilçesidir. Düz bir ovanın ortasından akan Sakarya nehri ile ilçe merkezinden geçen karayolu ve demiryolu ilçeye önemli bir ekonomik güç sağlamaktadır. Pamukova doğuda Geyve, kuzeyde Sapanca ve İzmit (Kocaeli), batıda İznik (Bursa), güneyde ise Osmaneli (Bilecik) ile komşudur.

Yüzey Şekilleri : Pamukova'nın yüzey şekilleri; Jeoloji bilimcilerine göre neojen zamanda Marmara denizi,Gemlik ve İznik çöküntüsünün devamı olarak meydana gelmiştir. 2.5 Milyon yıl önce moloz depoları ile dolmuş, Geyve boğazının yarılmasıyla boşalarak gençleşmiştir Bugünkü şekli ise 3. zamanın sonunda 4. zamanın başında meydana gelmiştir.

İlçeyi ovalar, vadiler, yaylalar ve dağlar, diye dörde ayırmak mümkündür. Ancak halk bunlara ilçenin kuzeyindeki Hüseyinli, Eskiyayla, Kemaliye, Çilekli ve Mesruriye köylerinin bulunduğu yayla ile E25 Karayolunun arasında kalan bölüme"Yaka"ismini vererek yeni bir yüzey şekli ilave etmiştir.

PAMUKOVA İLÇE OVALAR

OVALAR

Pamukova Ovası:Pamukova ilçesinin güney bölümünü kaplayan ovadır. Sakarya nehrinin bıraktığı alüvyonların birikmesiyle oluşmuştur. 1950 li yıllarda bataklıkların kurutularak sıtmanın önlenmesi ve Mekece'de Sakarya nehri üzerine inşa edilen sulama kollektörünün kurulması ile ovanın %90 lık bölümü suya kavuşarak değerlenmiştir.

Pamukova ovası; Mekece’ deki Cambazkaya' dan başlayarak Alifuatpaşa boğazında (Geyve boğazı) sona erer. Pamukova ovasının uzunluğu 25 Km olup, genişlik ortalaması 6.5 Km dolayındadır. Ovanın tüm alanı 170 Km2 dir.Ovanın en yüksek yeri 100 metre,en alçak yeri ise 70 metre civarındadır. Ova her türlü meyve ve sebzenin yetiştirilmesine müsaittir. İlçeye bağlı 30 köyün yarısı bu ovada kurulmuştur.

PAMUKOVA İLÇE PLATOLAR

PLATOLAR

Yayla : Üzerinde Hüseyinli, Çilekli (Katırözü) ve Kemaliye köylerinin kurulduğu platonun halk dilindeki ismi yayladır. Bu sebepten dolayı platoda yaşayan üç köy ve civar köyler halkına "Yaylalılar"denir. Denizden yüksekliği (rakım) 650 metre civarında olan plato Osmaneli (Lefke) İlçesine bağlı Ağlan köyü ve İznik İlçesine bağlı Oğulpaşa köylerinin arazilerini içine alarak İznik gölüne kadar uzanır.

Eyriceova (Ercova) : Hüseyinli Köyünün kuzeyinde üç ayrı bölümden oluşan yayla 65 dönümü çayır 150 dönümü orman olmak üzere 215 dönüm yer kaplar. Eyriceova kekik kokan, geniş ve düz çayırından dolayı şehirlerin gürültülü ortamından kurtulmak isteyenlerce mesire yeri olarak kullanılmaktadır.

İnönü :Derin vadide oluşmuş yemyeşil çayırlık arazinin. dört yanı çam, köknar, kayın gibi ağaçlarla kaplıdır. İçinden karpuz çatlatan buz gibi sular kaynar. 355 dönüm alanı kaplayan, tipik Karadeniz bitki örtüsü ve görüntüsüne sahiptir. Her yıl Hüseyinli Köylüler günü' nün yapıldığı çayır, girişindeki çok büyük doğal mağaradan ismini almıştır.

Karacasu (Erikli) :Derin bir vadi görünümündeki Güney yaka deresi ile İnönü yaylasının arasında kalan düz alandaki 240 dönüm, dört yanı çam, kayın ve köknarlarla kaplı alandır.

Öküzcü Yatağı : Eskiyayla köyü ile televizyon vericilerinin bulunduğu Keltepe (Kartepe) arasında düz ve geniş alanı (40 dönüm) kaplayan çayırdır. Pamukova halkının yaz günlerinde serinlemek için gittiği Eskiyayla Öküzcü Yatağı Şenlikleri' nin yapıldığı ormanın içindeki mesire yeridir .Bu bölgeHalk arasında öküzcü Yatağı olarak da adlandırılır.

Kıran Yurt : Mesruriye köyünün batısında köylülerin yazlık olarak kullandığı haziran ayında Mesruriye köylüleri tarafından yayla açılış şenliklerinin yapıldığı, düz, geniş mesire yeri ve çayırlıktır.

PAMUKOVA İLÇE VADİLER

VADİLER

Cambazkaya Vadisi : Adını bir ip cambazının (akrobat) Sakarya Nehrine geçit veren vadinin iki yakasındaki karşılıklı bulunan sarp kayalıklar arasına bağladığı ip ile vadiyi bir uçtan bir uca geçmesinden alır. Cambaz kayalar arasına çektiği bu iple yalnız Sakarya nehrini değil aynı zamanda İstanbul - Ankara demiryolunu ve bugünkü Eskişehir karayolunu da geçmiştir. Cambazkaya , Pamukova ilçesinin en büyük iki vadisinden biri olup , Sakarya nehrinin Pamukova ovasına döküldüğü Mekece ile Osmaneli arasındaki sarp ve dik kayalıklarla çevrili bir boğazdır.

Geyve Boğazı : İlçe topraklarını sulayan Sakarya nehrini Adapazarı ovasına bağlayan, İstanbul Ankara demiryolunun geçebildiği tek geçit. Etrafı dik yamaçlar ve yeşil dağlarla kaplı turistik gayeli villaların yapılmaya başlandığı boğazıdır.

Bendderesi Vadisi : Samanlı dağları eteklerindeki Bulancak ve Patlak isimli dereler ile Papaz suyuna karışan Ercek deresinin Mekece'nin kuzeyindeki vadisine verilen isimdir. Bend deresinin halk dilindeki adı "Pent deresidir".

Sular Deresi Vadisi : Yayla adıyla anılan platonun ve kışları çoğalan Güneyyaka deresinin suyunu taşır. Pamukova Bakacak köyü sınırlarından başlayarak Mesruriye (Gonca), Sultaniye (Gelinkondu) köylerini aşarak Suadiye (Çepni) ye kadar uzanan vadi.

Karanlıkdere Vadisi : İnönü yaylasının sularını taşıyan çok sık ve gür kayın, köknar ve gürgen ormanlarıyla kaplı olduğu için Karanlıkdere ismini alan vadidir. Bu vadiden başka Eskiyayla dağlarından çıkan suları Adapazarı ovasına akıtan Gümüşdere, Akçay ile sularını"Ana hendeğe akıtan, Karandere, Paşa deresi, Moru deresi ve Turgutlu deresi gibi vadiler vardır.

PAMUKOVA İLÇE DAĞLAR

DAĞLAR ve TEPELER

Samanlı Dağları : Doğuda Geyve boğazı, batıda Gemlik körfezi, kuzeyde İzmit körfezi ile güneyde Pamukova ovası arasında kalan, doğudan batıya 132 km uzunluğundaki Samanlı sıra dağlarıdır. Samanlı dağları ismini Gemlik ile Yalova arasındaki 870 metre yükseklikteki tepeden alır. Bu dağların en yüksek yeri 1600 metre ile Keltepe isimli tepedir. Pamukova sınırları içerisindeki dağlar Katırözü serisi, Gümüşdere serisi ve Karapınar serisi diye üçe ayrılır. Katırözü serisi ile Gümüşdere serisi orman ağaçları bakımından verimli ağaç türleri olan kayın, köknar,çam ve meşe ile kaplıdır.

PAMUKOVA İLÇE TEPELER

Tepeler :

İlçe sınırları içerisinde kalan tepeler ve deniz seviyesinden yükseklikleri:

Tepeler

Karatepe

Yörük Ali Tepesi

Karaağaç Tepesi

Ihlamur kaya Tepesi

Yanık Tepe

Kiraz Tepe

Salim Bey tepesi

Beypınar Tepesi

Koyun Tepesi

Domuz Asar Tepesi

Arıyürek Tepesi

Gebegöynük Tepesi

Kapı Ağzı Tepesi

Çepişkaya Tepesi

Arıburun Tepesi

Kadıburun Tepesi

Kapanbeleni Tepesi

Yumakca Tepesi

Dedetarla Tepesi

Büyükalan Tepesi

Kurtyaka Tepesi

Kısıkkaya Tepesi

Pekmezkaya Tepesi

Kuşkayası Tepesi

Doruk Tepesi

Küçük Gedik Tepesi

Büyük Gedik Tepesi

Yumrukaya Tepesi

Furun Tepesi

Cambazkaya Tepesi

Çakıl Tepe

Hasan Başoğlu Tepesi

Erenler Tepesi

Koca Tepe

Kıran Tepesi

Ardıçlı Tepe

Çakıl Tepe

Acıelma Tepesi

Otludoruk Tepesi

Taş Tepe

Çataklı Tepe

Harman Tepe

Kocabayır Tepe

Kazıklı Tepe

Sırtlar : İlçe toprakları içerisinde irili ufaklı birçok sırt vardır. Büyüklük bakımından ilk sıralardaki ve bazı özelliklerinden dolayı meşhur olan sırtlar şunlardır. Koyun sırtı, Karakoca sırtı, Kapaklı sırtı, Çökek sırtı, Kıranyurt sırtı, Piren sırtı, Pınar sırtı, Goncakayası sırtı, Gürgenlik sırtı, Tepetarla sırtı, Karapınar sırtı, Deliktaş sırtı, Karakütük sırtı, Ayvacık sırtı, Konaklar sırtı, Kırmalar sırtı, Kocabayır sırtı, Keltepe sırtı, Karain sırtı, Karaca sırtı, Karaasma sırtı ,Akkaya sırtı, Değirmen sırtı, Düzmeşe sırtı, Hacce sırtı, Lülekçayırı sırtı, Öküzyatağı sırtı, İncebel sırtı ve Karpuzdurmaz sırtıdır.

PAMUKOVA İLÇE NEHİRLER VE AKARSULAR

NEHİRLER ve AKARSULAR

Sakarya Nehri : İlçenin en önemli akarsuyu olan Sakarya nehrinin en yüksek debisi 1162m3/ saniye, en düşük debisi 6 m3/saniye yıllık ortalama debisi ise 134 m3/ saniyedir. Toplam uzunluğu 824 Km olan Sakarya nehrinin, 25 Km si ilçe sınırlarının güneyinden, menderesler çizerek geçer. Bol ve bereketli suyunun bir kısmını ilçe topraklarındaki tarım alanlarına bırakarak, Geyve boğazından geçer ve Karadeniz'e dökülür. Nehrin kış aylarında debisi yükselir. Üzerinden Çardak köyü köprüsü, Mekece köprüsü ve ilki Bizanslılar devrinde yapılmış, ikincisi 1495 yılında Sultan 2.Beyazıt tarafından yaptırılmış, son olarak 1949 yılında tadilatı yapılmış Alifuatpaşa köprüsü ile geçit sağlanır.

Papaz Deresi : İlçenin Sakarya nehrinden sonra ikinci büyük akarsuyudur. Üzerinde 4 adet su değirmeni bulunur. Samanlı dağlarının güneyindeki Karaali sırtının altındaki Patlak ve Bulancak denilen mevkilerden ve Oğulpaşa - Adliye sınırlarındaki Ercek adlı dere ile İkisu ve Deveboynu derelerinin birleşmesinden meydana gelir. Papaz deresinin yaylada kalan bölümünün halk dilindeki adı"Değirmen deresi" dir. Papaz deresi yayla köylerine fazlaca bir ekonomik katkı yapmadan 12 Km yol kat ederek Çerkeşli gölüne ve Sakarya nehrine dökülür. Ancak papaz deresi üzerinde kurulan iki adet alabalık üretim istasyonu sayesinde dere mesire yeri haline gelmiştir.

Güneyyaka Deresi : Asiye pınarı ve Kapaklı deresi sularının birleşmesinden meydana gelen deredir. Üzerinde kurulu bugün kullanılmayan bir su değirmeninden sonra, Katırözü (Çilekli) köyü topraklarında, Kırcacık suyu ile birleşerek, Kirazlı dere ismini alan dere Sular deresine karışarak Sapanca gölüne dökülür.

Karandere : Eskiyayla ormanlarından kaynayan, bir taşlık değirmeni döndürecek kadar bol suyu olan Ana Hendek'e dökülen dere. Sıcak ve kurak geçen bazı yaz mevsimlerinde suyu Pamukova'ya kadar gelmeden kurur. Üzerindeki şelaleye halk tarafından "Şorlak" denir.

Paşa Deresi : Eskiyayla köyünün güneyinden doğar. Paşalar köyünden adını alır. Paşa deresi Ağaççılar, Kadıköy, Paşalar ve Karapınar köylerinden gelen bir kaç kolla beslenir. Pamukova'nın batısından geçerek Ana Hendek'e dökülür.

Turgutlu Deresi (Değirmendere) : Kazımiye köyü dolaylarındaki Kuzyaka deresi, Çukurtarla deresi, Sulu dere ve Karain adlı mağara civarından çıkan Kocataş derelerinin birleşmesinden meydana gelir. Üzerinde yapılmış bir göletcik vardır. Bazı yerlerde Gökgöz köyünede yaklaşarak Turgutlu (Dana) köyünün içerisinden geçerek Ana hendeğe dökülür.

Diğerleri : Yukarıdaki dere ve akarsulardan başka ilçe sınırları içerisinde, Moru deresi, Hacıömer deresi, Çanakpınar deresi, Soğuksu deresi, Mahzen deresi,Dorukbağ deresi, Çemberci deresi, Karanlıkdere, Aylı dere, Kırcacık deresi, Sarısu deresi, Kirazlı dere, Kavak deresi, Latif dere, Adaburun deresi, Kızılcık deresi, Piroğlu deresi, Kestaneli dere, Kumarlı dere, Torbalı dere, Düzmeşe deresi; Saya deresi, Cin deresi, Koyunalanı deresi, Çakırahmet deresi, Fındıcak deresi, Kestaneli dere, Asmalı dere, Tahtaköprü deresi, gibi kışları bol suyu olan yazları suları kuruyan dereler mevcuttur.

Yukarıda sayılan derelerden başka ilçe topraklarından çıkarak, Sakarya nehrine dökülen, Akçay ve Gümüşdere ile İzmit körfezi ne dökülen Karanlık dere ve Sular deresi gibi dereler vardır

PAMUKOVA YAKA

YAKA

Pamukova ovası ile halk tarafından yayla adıyla bilinen yer arasında kalan, cephesi güneye bakan, orman ve tarım arazisi yönünden verimsiz bölgenin adıdır. Yaka kısmında en iyi yetişen ürün üzümdür. Bu bölge sıcak olması ve rutubetli olmaması nedeniyle bağcılık yönünden çok iyi gelişmiştir. Yakada 9 adet köy kurulmuştur.

PAMUKOVA İLÇE GÖLLER

GÖLLER

Pamukova (Mekece) Regülatörü : Pamukova ilçesinde göl yoktur. Ancak Mekece köyü civarında Cambazkaya vadisinde 1982 yılında inşa edilerek işletmeye açılan regülatör göl görünümündedir. Dolu gövdeli, sabit tip regülatörün; Gövde (kret) uzunluğu 137.40 m, Kret kodu 85.60 m dir. Gövde uzunluğu açısından Türkiye'nin 2.Büyük regülatörüdür. Pamukova regülatörü ve buna bağlı olarak inşa edilen Pamukova ve Geyve ovası sulama şebekesi vasıtasıyla Pamukova'da 52.100 dekar,Geyve'de 26.900 dekar olmak üzere toplam 79.000 dekar tarım arazisi sulanabilmektedir. Regülatör vasıtası ile sulanabilen arazinin 49.000 dekarı cazibe (suyun kendi kendine akışı), 30.000 dekarı ise pompajlı (terfili) sulama şebekesi ile sulanmaktadır.

PAMUKOVA İLÇE İKLİM

İKLİM

Pamukova'nın iklimi hem Marmara, hem Akdeniz ,hem de Karadeniz Bölgesi iklimi özelliklerini taşır. İlçe rutubetli bir havaya ve ılıman bir iklime sahiptir. Kışlar bol yağışlı ve ılıman, yazlar ise sıcak olur.

Pamukova merkezinde yıllık sıcaklık ortalaması en yüksek 36.7, en düşük 6.6, yıllık toplam ortalama ise 17.6 santigrat derecedir. Nem oranı, rutubetli havalarda %98'e ulaşır. Bahar aylarında bol yağış alan Pamukova ilçesinde, hemen hemen yılın üçte ikisi yağışlı geçer. Yıllık yağış miktarı en yüksek 111.9, en düşük 40.1 ortalama ise 55.4 m3/kg'dır. İlçe merkezinde kar ile örtülü günlerin sayısı ortalama 20 gündür. Kar yağışının en fazla olduğu yayla köylerinde ve ormanlarda kar kalınlığı yer yer 2 metreyi bulur.

Rüzgarlar genel olarak kuzey doğudan Poyraz, kuzey batıdan Karayel, kuzeyden Şimal olarak eser. Güney ve Güneydoğudan esen lodos rüzgarı, ilçenin sıcaklığının artmasına yol açar.

PAMUKOVA İLÇE BİTKİ ÖRTÜSÜ

BİTKİ ÖRTÜSÜ

Pamukova ilçesi doğal bitki örtüsü yönünden çok zengindir. Samanlı dağları gür ağaçlarla kaplıdır. Hemen hemen her yerde kayın başta olmak üzere meşe, gürgen ıhlamur, çınar , akçaağaç, kestane ve iğne yapraklı çam ve köknar gibi ağaç türleri yetişir. Çayırlar ve dağ otlakları dışında dağların etekleri ile platolarda böğürtlen, kara yemiş, orman gülü, yabani zeytin, piren ve ardıç gibi maki türü bitkiler görülür.

PAMUKOVA İLÇE MENBA SULARI

MENBA VE MADEN SULARI

Mühürlü Pınar Suyu : Pamukova ilçe merkezinin içme ve kullanma suyu ihtiyacını uzun yıllar karşılayan, ancak bugün nüfusun artması ile ilçenin çayırından çıkarılan artezyen suyuna karıştırılarak kullanılan sudur. Sertlik derecesi düşük olan bu su İstanbul'un suyunun yetmediği yıllarda (1994) memba suyu olarak İstanbul ve ilçelerinde satılmıştır. Membasının kaynağından ilçeye döşenen ishale hattı borularının küçük olması nedeniyle boşa akan suyun getirilmesi için çalışmalar tamamlanmış 1996 yılında ilçe halkı tarafından kullanılmaya başlanmıştır.

Bayram Suyu : Eski Karapınar köyünde bir bayram sabahı kaynamaya başladığı için bayram suyu ismi verilen şifalı su. Periyodik kaynak olduğundan yedi yıl akar, bir yıl kesilir ve tekrar akmaya başlar. Bu suyun en önemli özelliği böbrek taşlarını düşürmesi ve kireç (köveke) sökmesidir.

Göbetler Suyu : Bakacak köyünün güneyinde Paşalar köyü yolu üzerindeki şifalı su ve batak. Buradan kaynayan suyun ve batağının mayasıl (egzama) ile çeşitli deri hastalıklarının tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir.

PAMUKOVA İLÇE MADENLER

MADENLER

İlçe maden yatakları bakımından zengin değildir. Ancak Kazımiye (İngirse) köyünde manganez ve demir yatakları işletmeye açılmış, rezerv yeterli olmadığı için kapatılmıştır. Akçakaya köyünün kuzeyinde mermer yatakları bulunmuş nakliyat gibi etkenler yüzünden işletmeye açılmamıştır. Bunlardan başka Çilekli (Katırözü) ile Hüseyinli köyü ormanlarında bakır yatakları Eskiyayla köyü yakınlarında da asbest rezervi olduğu bilinmektedir. İnönü yaylası civarındaki mermer yataklarında üretim sürdürülmektedir.